Zapowiada się zatem, że "dostęp do informacji publicznej po polsku" trafi do Strasburga

Jakiś czas temu sygnalizowałem, że Stowarzyszenie Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich, w ramach którego działa m.in. Pozarządowe Centrum Dostępu do Informacji Publicznej, uzyskało wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (sygn. akt II SAB/Wa 295/11), z którego wynika, że korespondencja mailowa doradców Premiera jest informacją publiczną. Dziś w tej sprawie orzekał Naczelny Sąd Administracyjny i przychylił się do skargi kasacyjnej Prezesa Rady Ministrów, chociaż... Nie do końca wiadomo, na jakiej podstawie, gdyż powody uchylenia wyroku sądu niższej instancji nie były tymi, które w skardze kasacyjnej premiera były przedstawione. SLLGO komentuje, że wyrok NSA "sankcjonuje znane powszechnie działanie legislacyjne określane pojęciem "lub czasopisma"". Zamierza złożyć skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Zapowiada się ciekawie.

Notatkę na temat dzisiejszego wyroku znaleźć można na stronach SLLGO, pt. NSA przesądził, że obywatele nie muszą wiedzieć jak tworzone jest prawo. Jest tam też link do wcześniejszego wyroku Wyrok WSA w Warszawie, sygn. II SAB/Wa 260/11, a także link do skargi kasacyjnej Prezesa Rady Ministrów (PDF).

Trzeba będzie poczekać na uzasadnienie wyroku. Na razie mamy tylko relację z jego ogłoszenia, a w niej czytamy:

Sędzia sprawozdawca Irena Kamińska stwierdziła, że maile, które są przedmiotem korespondencji prowadzonej w ramach nowelizacji ustawy o dostępie do informacji publicznej nie stanowią informacji publicznej gdyż, nie mają "statusu formalnego". Według niej mają charakter roboczy i jako takie stanowią dokumenty wewnętrzne. Prezes Rady Ministrów w ogóle nie poruszył tej kwestii w treść skargi kasacyjnej, a powołał się w niej na aspekty proceduralne w ewentualnym procesie udostępnienia informacji na skutek rozstrzygnięcia WSA w Warszawie.

Skoro informacja publiczna to "każda informacja w sprawach publicznych", zaś ustawodawca i ustrojodawca nie uznał za celowe rozróżniania informacji publicznej na materiały robocze i inne, to lektura uzasadnień wyroków, w których sądy administracyjne wprowadzają takie rozróżnienia jest bardzo interesująca. Wydaje się, że takie wyroki zapadają właśnie wówczas, gdy wnioski o dostęp do informacji publicznych dotyczą najważniejszych organów państwowych - Prezydenta, Premiera, etc. Ja na temat "materiałów roboczych" wypowiedziałem się w tekście Nie ważne, że "robocza" lub "wewnętrzna" - chcę poznać informację publiczną, w którym komentowałem wyrok NSA sygn. I OSK 1550/11.

Sprzeczności w orzecznictwie sądów administracyjnych na temat dostępu do informacji publicznej w kuluarach dyskusji publicznej nazywane są "huśtawką orzeczniczą". Tu nie tylko można kierować wzrok w stronę Strasburga. Jest jeszcze Rzecznik Praw Obywatelskich, który - zgodnie z regulacjami tego urzędu - podejmuje działania, których celem jest zapewnienie jednolitości orzecznictwa sądowego. Być może zatem RPO również podejmie tu działania...

SLLGO w swojej notatce, w której zapowiada możliwość skierowania teraz sprawy do Trybunału Praw Człowieka, powołuje się na sprawę TASZ przeciwko Węgrom. Materiały na temat tamtej sprawy można znaleźć również w tym serwisie: Odmowa udzielenia informacji organizacji pozarządowej stanowi naruszenie art. 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Trybunał uznał wówczas, że wolność prasy realizowana jest nie tylko przez media, ale również przez organizacje pozarządowe, które mogą inicjować debatę publiczną w istotnych dla obywateli sprawach.

A w komentarzach i opiniach, które od czasu do czasu formuję w debacie, wyrok w sprawie Társaság a Szabadságjogokért v. Hungary (no. 37374/05) dodatkowo uzupełniam o tezę, że te prawa, które przysługują organizacji pozarządowej, wobec demokratyzowania się mediów musza przysługiwać również każdemu obywatelowi z osobna. Każdy z obywateli (nie tylko ten, wyposażony w serwis internetowy lub konto w serwisie społecznościowym) może dziś być jednoosobową "organizacją strażniczą" i jednoosobową "redakcją".

Tymczasem wyrok ma też praktyczne znaczenie w rozpoczętej przez MAiC dyskusji na temat dostępu do informacji publicznej. Jeśli mielibyśmy debatować o zmianach niedawno zmienionych przepisów (w tym związanych z poprawką Rockiego, która potem została uznana przez Trybunał Konstytucyjny za wprowadzoną bezprawnie), to warto się wcześniej dowiedzieć w szczegółach, jak przebiegał proces legislacyjny dot. tamtych nowelizacji. Byłem blisko tamtego procesu. Dyskusja była prowadzona w różny sposób, w tym na społecznych listach dyskusyjnych. Był to też element tego procesu, w którym obywatele uświadamiali przedstawicielom rządu, że to nie rząd buduje społeczeństwo informacyjne, tylko to społeczeństwo informacyjne już nadeszło i przygląda się teraz pracy rządu.

Oczywiście rozumiem - podobnie jak w sporze Fundacji ePaństwo z Pierwszym Prezesem Sądu Najwyższego - że administracja publiczna po prostu nie jest logistycznie gotowa na to, by być w pełni przejrzysta. Broni się rękami i nogami przed tym, by udostępniać informacje publiczne, o które wnioskują obywatele. Wie, że jedne czy drugi przypadek skutecznego wyszarpnięcia informacji spowoduje lawinę oczekiwań. Tutaj trzeba podejmować decyzje systemowe i dlatego z nadzieją patrzymy na to, co dzieje się w sądach powszechnych. Ministerstwo Sprawiedliwości - jak się wydaje - zrozumiało, że nie można zatrzymać tego, że ludzie domagają się dostępu do orzeczeń. Minister Gowin i Minister Gołaczyński wprost to powiedzieli na niedawnej konferencji prasowej, w której i ja sam uczestniczyłem w roli "społecznego komentatora" (por. Kolejny krok na drodze udostępniania orzeczeń sądów w internecie).

Administracja publiczna w swej masie to gigantyczna struktura, obarczona też - przez swoją wielkość i skomplikowane relacje wewnętrzne - sporą inercją decyzyjną. Administracja publiczna to też spora liczba urzędników, którzy znaleźli tam zatrudnienie i mają pewnie własne interesy korporacyjne. Nie da się - wiem to na pewno - pstryknąć palcami i sprawić, by nagle wszystko zaczęło działać jak w zegarku. Jest wiele takich miejsc, w których brak przejrzystości daje pracownikom administracji publicznej pewne poczucie braku stresu.

Z drugiej strony mamy teraz w informatyzacji gigantyczną aferę korupcyjna, z którą Minister Boni musi się zmagać. Tam wielkim problemem dla administracji są pieniądze unijne, które trzeba będzie wyjąć z własnej kieszeni.

Być może stresowanie państwa jest jedną z metod, które sprowokują to państwo do szybszej zmiany? Sam nie wiem. Wiem natomiast, że przeciwdziałanie procesom doprowadzania do przejrzystości publicznej może być jedynie grą na czas. Tego nie da się zatrzymać. Można jedynie kupić sobie chwilę lub dwie. Dlaczego? Dlatego, że społeczeństwo informacyjne może być też definiowane w ten sposób, że w coraz większej masie informacji i możliwości ich pozyskiwania, przetwarzania i publikowania - coraz mniej miejsca na "tajemnice". A i prace "niepokornych kosmitów", np. takie, które opisałem dziś w tekście Narzędzia do monitorowania państwa - tkamy "szarą sieć" społecznej kontroli, wcale nie pomogą władzy w rozgrywaniu piłek w sposób niejasny, nieformalny, pozaproceduralny.

Wracając do sprawy SLLGO - zapowiada się interesujący wyrok Trybunału Praw Człowieka, ale najpierw przeczytajmy uzasadnienie wyroku NSA w sprawie maili.