Kara za brak rejestracji czasopism niezgodna z Konstytucją - (częściowo) udało się za trzecim razem

Mamy wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie sygn. SK 42/09. Wyrok zapadł wczoraj, tj. 14 grudnia. Jaki jest finał? Odpowiedzialność karna za wydawanie czasopisma drukowanego bez rejestracji jest niezgodna z konstytucją, a ściślej: "Art. 45 w związku z art. 7 ust. 2 pkt 1 i pkt 3 oraz w związku z art. 20 ust. 1 zdanie pierwsze, w zakresie dotyczącym czasopism drukowanych, ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. - Prawo prasowe w zakresie, w jakim wprowadza odpowiedzialność karną za wydawanie czasopisma drukowanego bez rejestracji: a) jest niezgodny z art. 31 ust. 3 w związku z art. 54 ust. 1 konstytucji, b) jest zgodny z art. 42 ust. 1 w związku z art. 2 konstytucji". W końcu się udało. Amen. Chociaż... Sam wyrok nie odnosi się do rejestracji serwisów internetowych, a jedynie do "czasopism drukowanych". To też istotna wskazówka w tych dywagacjach, które pojawiały się również w tym serwisie. Rejestracja "serwisów internetowych" powinna jeszcze kiedyś pojawić się w Trybunale Konstytucyjnym. No, chyba że wcześniej prawodawca zdecyduje się w jakiś sposób rozwiązać problem nieadekwatnej do współczesnego rozwoju mediów ustawy prasowej.

Na stronach Trybunału Konstytucyjnego można znaleźć Komunikat prasowy po rozprawie dotyczącej zasad rejestracji czasopisma. Orzekając, jak wyżej, Trybunał uznał jednocześnie, że art. 20 ust. 1 zdanie pierwsze w związku z art. 7 ust. 2 pkt 1 i pkt 3 ustawy powołanej w punkcie 1, w zakresie dotyczącym obowiązku rejestracji czasopisma drukowanego, jest zgodny z art. 54 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji.

Zacytujmy fragment notatki Trybunału:

Trybunał orzekł o niezgodności wspomnianej normy prawnokarnej z powodu nieproporcjonalności sankcji za niedopełnienie obowiązku rejestracji czasopisma, określonej w art. 45 prawa prasowego. Uznając obowiązek rejestracji czasopisma za zgodny ze wskazanymi przez skarżącego wzorcami kontroli. Trybunał uważa jednak, że ustawodawca może obowiązek ten zabezpieczyć sankcją, gdyż w przeciwnym wypadku, obowiązywania normy nakazującej rejestrację czasopisma, lecz pozbawionej sankcji ochrona wartości, który służy obowiązek rejestracji - byłaby niedostateczna. Ustawodawca nie powinien jednak uciekać się do sankcji karnej, która nie jest w tej sytuacji konieczna.

Określona w art. 45 ustawy sankcja jest nieproporcjonalna w stosunku do celów założonych przez ustawodawcę.

Skarżący zaskarżył art. 45 w związku z art. 7 ust. 2 pkt 1 i pkt 3 oraz w związku z art. 20 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy w zakresie dotyczącym czasopism, tzn. jak wspomniano, zaskarżył normę prawną skonstruowaną na gruncie powyższych przepisów, w której przepisem centralnym jest art. 45 prawa prasowego.

Z sentencji niniejszego wyroku wynika niekonstytucyjność sankcji karnej za wydawanie czasopisma bez rejestracji, w zakresie który dotyczy czasopism drukowanych. Taki bowiem zakres, związany ze stanem faktycznym sprawy skarżącego przed sądami, ustalił Trybunał jako rzeczywisty zakres zaskarżenia. Wyrok nie dotyczy w szczególności czasopism internetowych, którym skarżący poświęcił wiele miejsca w uzasadnieniu, lecz które nie wiążą się ze wspomnianym wyżej stanem faktycznym sprawy.

Wyrok niniejszy sygnalizuje ustawodawcy, że powinien rozważyć, czy nie należy odrębnie uregulować, w stosunku do czasopism drukowanych oraz innych czasopism, w szczególności internetowych, nie tylko problem sankcji za wydawanie czasopism bez rejestracji, ale i sam problem obowiązku rejestracji. Wyrok niniejszy sygnalizuje również ustawodawcy, że ustawa prawo prasowe, obowiązująca od 1 lipca 1984 r. (chociaż z licznymi zmianami) nie jest aktem prawnym dostosowanym do współczesnych form działalności prasy wynikających z postępu technologicznego jaki dokonał się w okresie wielu lat od wejścia w życie prawa prasowego.

Wyrok niniejszy sygnalizuje też ustawodawcy, że w pracy nad nową ustawą o prawie prasowym potrzebna będzie również konfrontacja proponowanych rozwiązań ze współczesnymi standardami państwa demokratycznego.

Przeczytaj również w depeszy PAP: TK: karanie za brak rejestracji czasopism - niekonstytucyjne. O sprawie pisze również Helsińska Fundacja Praw Człowieka w tekście Sankcje karne za brak rejestracji czasopisma niezgodne z Konstytucją. Ogłoszenie wyroku TK. Przytoczę fragment tej ostatniej relacji:

(...)
Odpowiedzialność karna nieproporcjonalna

W swoim orzeczeniu TK skoncentrował się na kwestii skutków dla wolności słowa, jakie może wywierać odpowiedzialność karna, która grozi za brak rejestracji. Trybunał uznał, że w tym przypadku sankcje karne są zbyt surowe oraz „nieusprawiedliwione w świetle wartości, które mają chronić oraz celów przewidzianych przez ustawodawcę”. Trybunał zwrócił uwagę na poważne dolegliwości po stronie oskarżonego związane z samym prowadzeniem postępowania karnego, wymierzoną karą, a niekiedy także dodatkowymi konsekwencjami, wynikającymi z uznania winy w procesie karnym. „W przedmiotowej sprawie skarżący utracił mandat radnego, a tym samym możliwość uczestnictwa w debacie publicznej” - mówił podczas ogłoszenia wyroku sędzia sprawozdawca prof. Adam Jamróz.

Trybunał podkreślił jednocześnie, że obowiązek rejestracji powinien być zabezpieczony sankcją, ale nie może być to sankcja karna. Tym bardziej, że ustawodawca dysponuje alternatywnymi środkami, np. o charakterze administracyjnym.

Wiele miejsca w trakcie przedstawienia ustnych motywów orzeczenia Trybunał poświęcił relacji dzisiejszego wyroku do orzeczenia w sprawie o sygn. P 1/06 (orzeczenie z 20 lutego 2007 r.), w którym Trybunał miał już okazję badać regulację rejestracji prasy. Zarówno przedstawiciel Prokuratury Generalnej, jak i Sejmu, którzy prezentowali pogląd, iż zaskarżone przepisy są zgodne z Konstytucją, podnosili m. in., że z uwagi na wcześniejsze orzeczenie, wyrokowanie Trybunału w sprawie Wojciecha S. jest w dużej części zbędne. TK stanął jednak na stanowisku, że skarga konstytucyjna byłego radnego dotyczy obszaru, który nie został objęty wcześniej w orzeczeniu o sygn. P 1/06, pomimo wskazania częściowo tych samych wzorców konstytucyjnych. „Trybunał nie dokonał w poprzednim orzeczeniu pełnej oceny konstytucyjności art. 45 pr. pras. z punktu widzenia zasady proporcjonalności, obie skargi różnił zakres, ale także sposób zaskarżenia, jak również sposób inicjowania kontroli Trybunału (w sprawie P 1/06 TK odpowiadał na pytanie prawne Sądu Rejonowego we Włocławku – przyp. D.G.) - tłumaczył sędzia sprawozdawca. TK podzielił jednocześnie wyrażony przez Trybunał w 2007 r. pogląd, że obowiązujący w Polsce tryb rejestracyjny, który jest zbliżony do tzw. systemu zgłoszeniowego, stanowi zgodny z Konstytucją model wydawania prasy.
(...)

I przyłączam się do gratulacji dla mec. Macieja Ślusarka, który występował w tej sprawie pro bono.

Podobne materiały gromadzę w dziale prasa niniejszego serwisu. Przeczytaj rónież:

• Kara za brak rejestracji dziennika lub czasopisma przed Trybunałem Konstytucyjnym - to na temat sprawy sygn. P 1/06
• Kara za brak rejestracji dziennika lub czasopisma po raz drugi przed Trybunałem Konstytucyjnym - to na temat sprawy sygn. P 38/07
• Kara za brak rejestracji czasopism: do trzech razy sztuka? (sygn. SK 42/09)