Kontrola i ograniczenia dystrybucji informacji w świecie mobilnego internetu

Jestem internautą piszącym. Dla mnie narzędzie do korzystania z internetu powinno mieć klawiaturę, ponieważ bez tego czuję się związany, ograniczony. Słyszałem gdzieś ostatnio, że takich ludzi, którzy dużo piszą (albo w inny sposób potrzebują narzędzi do manipulowania danymi, np. przy pomocy myszki, by spreparować grafikę, lub wyedytować dźwięk lub wideo) wcale nie ma tak wielu w społeczności "aktywnych internautów". Nie wiem, ile w tym jest prawdy, gdyż nie widziałem żadnych wyników badań, które w jakikolwiek sposób potwierdzałyby taką tezę. W każdym razie - aby móc analizować prawne aspekty społeczeństwa informacyjnego warto przyglądać się nowym trendom i pojawiającym się na rynku narzędziom. Weszliśmy (i wciąż wchodzimy głębiej) w kolejną erę internetu, tj. w erę internetu mobilnego. Z tej okazji nabyłem tablet. Zrezygnowałem jednocześnie z używanego przez ostatnie 3 lata dotykowego smartfona na rzecz słuchawki, której podstawowym zadaniem jest... obsługa rozmów telefonicznych.

Założenie było takie: do pracy będzie służył laptop (oraz wyposażony w znaczne zasoby pamięci operacyjnej komputer stacjonarny, co jest nie bez znaczenia w przypadku obróbki wideo, grafiki 3D, ect), smyrać ekran palcem będę na płaskim, siedmiocalowym ekranie tableta (tabletu?), rozmawiać będę za pomocą urządzenia, w którym chwytnym, niesfornym uchem nie będę przy okazji uruchamiał niepotrzebnych w danej chwili aplikacji. A przecież jeszcze niedawno słyszałem wypowiadaną z wielkim przekonaniem tezę analityków, że "konsumenci nie będą nosić tylu urządzeń w kieszeniach".

W Polsce nie patentujemy rozwiązań programistycznych. Z USA docierają wszak echa sporów patentowych, które dotyczą rynku "mobilnego". Oto w marcu tego roku dowiedzieliśmy się, że najpierw korporacja Apple postanowiła pozwać HTC (Apple sues HTC for infringing 20 iPhone patents). Dostrzeżono wówczas, że Apple patent case 'could affect all android phones'. Obronę HTC zaczęła wspierać korporacja Google, gdyż w gruncie rzeczy poszło o system Android. Następnie HTC wytoczył swoje działa prawne przeciwko Apple (HTC SUES APPLE FOR PATENT INFRINGEMENT). Potem w mediach pojawiły sie nagłówki w stylu Apple pozywa Motorolę za multitouch! HTC, Samsung i Microsoft następni? I tak to właśnie sobie w tej sferze "innowacyjności" i "nowych rynków" działa. Z ostatnich doniesień wynika, że firma Apple zdominowała rynek tabletów, oferując 95% wszystkich takich urządzeń, sprzedawanych na świecie (por. Apple Takes 95% of Tablet Market). Jednocześnie pojawiały się analizy, wedle których: "Małe firmy podgryzają gigantów. Nokia traci najwięcej", aż wreszcie komunikat: Zaczyna się bitwa o pierwszeństwo Androida na rynku smartfonów. Czytając te wszystkie doniesienia odnoszę wrażenie zaciętej, brutalnej wojny.

A po środku tego wszystkiego jest konsument, który pełen rozterek chciałby coś przydatnego dla siebie wybrać.

Nie jestem wyznawcą jabłkowej religii, ale też nie przeszkadzam nikomu uczestniczyć w kościele Apple. Zaatakowany wytworzonym wokół tabletów podciśnieniem marketingowym, zaciekawiony możliwościami, jakie daje korzystanie z nich, a także kierując się potrzebą zbadania nowego pola relacji społecznych, zacząłem zastanawiać się nad wyborem narzędzia, przy pomocy którego stanę się "bardziej mobilny".

Nieco niepokoi mnie zwykle, gdy ktoś usiłuje za mnie kontrolować narzędzia, z których mam korzystać. Postrzegam rozwiązania Apple jako technologicznie zamknięte, homogeniczne. Marketerzy rodzącej się konkurencji Wielebnego usiłują sugerować, że oferują rozwiązania bardziej otwarte. Google, który wspiera Androida, postawił silnie na open source (nie bez powodu w społeczności otwartego oprogramowania znana jest inicjatywa "Google Summer of Code"), a dodając do tego obsługę procesów "w chmurze" (ang. cloud computing) - stopniowo wypycha Microsoft z obszaru, w którym ta ostatnia spółka dominowała przez ostatnie lata, tj. z rynku aplikacji biurowych. Strategia Google spowodowała, tak to odbieram, że Microsoft musiał zacząć gonić rywala (czy to właśnie powód, dla którego MS w Polsce był Złotym Sponsorem Jesieni linuksowej 2010?).

Postanowiłem sprawdzić, czy odnajdę się jakoś na nowym froncie "rzeczywistości" wojny totalnej.

Nie zawszę jestem w zasięgu WiFi (możliwość sprawnego wykorzystania routera bezprzewodowego w miejscu, do którego internet dostarczają niektórzy operatorzy, wzbudza czasem refleksję). Skoro Samsung Galaxy Tab ma wbudowany modem, do którego można wepchnąć kartę SIM, to postanowiłem podkręcić potencjometr swojej mobilności i taką kartę mu włożyć. Wybór padł na Orange Free. Wydaje się, że usługa pre-paidowa daje większą kontrolę wydatków, a z pewnością nie uwiązuje umową abonencką z operatorem...

Konia z rządem temu, kto będzie potrafił z lektury for internetowych wydedukować, która z oferowanych usług mobilnego internetu jest obecnie "najlepsza". Badacze relacji społecznych zachwycają się możliwościami, jakie niesie ze sobą proces konsumenckiej recenzji oferty rynkowej. Gdyby przyjąć, że rację ma szeleszczący dyskusjami na każdy temat "internet", to trzeba by dojść do wniosku, że w Polsce nie ma dziś żadnego operatora i żadnej usługi, która byłaby przynajmniej zadowalająca dla zwykłego zjadacza chleba. Na forach dyskusyjnych panuje wzmożony szum informacyjny. Jedni mówią, że dana oferta jest OK, inni przeczą temu stanowczo, opisując swoje (lub wymyślone - kto to sprawdzi?) negatywne doświadczenia. Oferty usług telekomunikacyjnych, podobnie jak oferty banków, są tak skonstruowane, by nie dało się łatwo porównać ich parametrów. Klops. W takim stanie rzeczy łatwiej dać wiarę komuś, kogo się zna, kto nie ma interesu w tym, by wprowadzić w błąd przy ocenie użytkowanej usługi. Najlepiej, jeśli ta ocena wiązać się będzie z osobistym, wcześniejszym doświadczeniem. Pełen rozterek wybrałem usługę Orange. Zobaczymy, czy jest tak zła lub tak dobra, jak się o niej pisze w Sieci.

Okazało się, że kupienie startera nie jest wcale taką prostą sprawą. Pytałem o niego w kilkunastu różnych, wyspecjalizowanych punktach z logiem Orange, ale okazywało się, że akurat nie mają. Być może ta usługa cieszy się taką popularnością w Warszawie, że konsumenci wygarnęli z rynku oferowane karty, a może jest przeciwnie i zapotrzebowanie na taką usługę nie stwarza potencjalnie opłacalnej sytuacji dla handlujących takimi pakietami przedsiębiorców? Nie wiem. W końcu udało mi się starter nabyć. Wcześniej zaś odebrałem ze sklepu tablet Samsunga, który niedawno wszedł na polski rynek.

Oczywiście można porównywać techniczne parametry lidera (Apple z iPadem) i pretendenta (samsung z Galaxy Tab). Jeden ma dwie kamery, obsługuje Adobe Flash, multitasking, oferuje udźwiękowienie i jeszcze da się w niego wepchnąć kartę SIM. Drugi jest większy, na dłużej wystarczają mu baterie i wykorzystuje całą masę rozwiązań i oprogramowania, które rozwijane są przy innych produktach z logiem jabłka. Są i takie iPady, w które da się wepchnąć 3G, chociaż różnicowanie wyposażenia poszczególnych modeli sprzętu pozwala też grać cenami, odpowiednio je pozycjonując na różne rynki konsumenckie.

Sprzęt to jedno, ale usługi z których można korzystać przy pomocy fizycznie istniejącego gadżetu, wydają się dziś kluczowe. Apple w pełni kontroluje Apple App Store i prowadzi taką politykę dopuszczania dystrybucji oprogramowania, która nie w pełni pozwala na modyfikowanie oferowanego w urządzeniu systemu. Z drugiej strony w Samsungu działa Android i w związku z tym dystrybucja oprogramowania następuje przez Android Market kontrolowany przez Google. Owszem, jest też Samsung Apps, ale tam są tylko dwie aplikacje dla Galaxy Taba. Samung dopuszcza również - tak by się mogło wydawać - możliwość instalowania aplikacji spoza kontrolowanego przez androidowe konsorcjum "układu dystrybucji". No, tak. O tym też warto wspomnieć dla porządku, że Nokia podąża za trendem i rozwija Ovi Store (przy okazji nie nadążając z obsługą programistów, chcących coś tam umieścić; por. Publish to Ovi apologizes for delays).

Po włożeniu karty startera, po jej doładowaniu, a następnie po przygotowaniu i wgraniu własnej tapety do nowej zabawki (wiadomo!), zacząłem zastanawiać się, w jaki sposób nowe narzędzia, w tym usługi, wpływają lub mogą wpływać na członków tej części społeczeństwa, która z nich korzysta. Zastrzeżenie zawężające ma tu znaczenie, jeśli weźmie się pod uwagę, że na całym świecie znaczna większość ludzi nie widziała na oczy jakiegokolwiek telefonu (tu również nie mogę przywołać "twardych danych", ale zaufam intuicji). Analiza zmian społecznych z perspektywy mniejszości korzystających z zaawansowanych rozwiązań komunikacyjnych musi uwzględniać to, że w istocie analizuje się tylko wycinek społecznego życia w czasie, gdy coraz głośniej mówi się o globalizacji. Globalizacja, owszem, ale nie dla każdego. Cóż może obchodzić problem braku kamery w iPadzie członka piętnastoosobowego plemienia w Ameryce Południowej, który w dyskusji o autonomii Indian ze spokojem stwierdza, że jego plemię rozmawia z ptakami?

Przez 3 ostatnie lata nosiłem w kieszeni system Microsoft Mobile. Korzystając z laptopa sterowanego microsoftowym systemem operacyjnym nie miałem problemu z synchronizacją (mam na myśli kontakty i kalendarz, a nie multimedia, ponieważ używam technologii mobilnych raczej do zwiększania "produktywności", niż do rozrywki). Nie mam też problemu z synchronizacją Outlooka z Symbianem, który teraz mam w słuchawce. Okazało się jednak, że zsynchronizowanie laptopowego Outlooka z kalendarzem Galaxy Taba jest wyzwaniem, które mnie przerosło. Owszem, mogę zsynchronizować się przez Google. Zresztą niemal wszystko w Galaxy Tab robi się przez Google. Aby skorzystać z Android Market trzeba założyć/mieć konto Gmail, aby skorzystać z jakiegoś wygodnego czytnika RSS - prawdopodobnie należy wykorzystać Google Reader. Wiadomości na pulpit tableta dostarcza Google News, nawigacja to oczywiście Google Maps. I tak dalej (por. Podziwiam Google i jestem przerażony). W erze przedmobilnej wszystko miało logo Microsoft. Być może z czasem Facebook wypuści własną platformę systemową i zacznie wspierać produkcję urządzeń nią sterowanych.

Przyglądanie się temu, w jaki sposób producenci sprzętu i usług grają ze sobą w globalne, społeczno-informacyjne szachy rynkowe, to ciekawe doświadczenie. Dla mnie oczywiście istotne jest to, by różne moje urządzenia i różne platformy programistyczne, a także różne narzędzia programistyczne działające na tych platformach, ze sobą rozmawiały. Przeciwnie mogą myśleć oferujący swoje rozwiązania rynkowe. Tam chodzić może o zwiększenie "lepkości" usługi, by konsument nie musiał i nie mógł już korzystać z oferty konkurentów. Mnie chodzi o to, by urządzenia działały pod moją wyłączną kontrolą. Nie chciałbym wcale, by mój osobisty kalendarz transmitowany był "w chmurę". Nie chciałbym wcale musieć korzystać z poczty elektronicznej, którą kontroluje zewnętrzny "operator". Jednocześnie chciałbym móc w pełni kontrolować urządzenie, a dziś wielu zastanawia się, jak "rootować" kolejne słuchawki i tablety działające pod kontrolą Androida (chociaż wiąże się to z utratą gwarancji, brakiem możliwości aktualizacji oprogramowania, itp.; por. ROOT @ Samsung Galaxy Tab, Howto root the Galaxy Tab). Być może pojawią z czasem takie rozwiązania, które - wzorem rozszerzeń do Firefoxa - pozwolą blokować niektóre komunikaty widoczne w oknach aplikacji działających na urządzeniu...

Ostatecznie wcale nie musimy podążać w owczym pędzie i kupować kolejnych urządzeń i usług, chociaż wówczas zasmucimy sprzedawców i... Najprawdopodobniej będą ginąć kolejne lolcaty.

Po dwóch dniach testowania nowego urządzenia poradziłem sobie już z monitorowaniem "zużycia" Orange Free na kartę (w tablecie nie zainstalowano fabrycznie oprogramowania, które na taki monitoring by pozwalało, albo nie potrafiłem go znaleźć). Nie potrafię nadal doprowadzić do zsynchronizowania kalendarzy w taki sposób, by ktoś poza mną nie miał wglądu w ich zawartość, a optymizmem nie napawa mnie lektura forum mygalaxytab.net, gdzie można m.in. przeczytać: "I was attracted by the appearance and the screen first, but when I get it back home, I found the software doesn't support connecting to PC". Potwierdzam, że korzystanie z oprogramowania nazwanego Kies jest czynnością... szukam jakiegoś przyzwoitego słowa (czasem ten serwis czyta młodzież), powiedzmy... irytującą.

Być może z czasem, gdy już pierwsza fala skuszonych nowinką techniczną konsumentów swymi pieniędzmi zrównoważy dokonaną przez producenta/producentów inwestycje, pojawi się więcej rozwiązań, które sprawią, że korzystanie z takiego tabletu będzie sprawą przyjemniejszą. Być może wraz z rozwojem rynku (a więc wraz ze zwiększaniem się rzeszy konsumentów korzystających z takich rozwiązań) pojawi się więcej lepszych, bardziej dopracowanych aplikacji. Być może z czasem konsumenci ci nie będą się zastanawiali, czy ich urządzenie będzie mogło korzystać z dobrodziejstwa aktualizacji systemu operacyjnego, czy nie (dziś znaki zapytania w tytułach zastępowane są po jakimś czasie wykrzyknikami, jak np.: Samsung Galaxy Tab Upgrade to Android Gingerbread and Honeycombe OS?, a potem Galaxy Tab dostanie upgrade do Androida Gingerbread!). Z drugiej zaś strony z czasem konsumenci będą musieli się zastanowić, czy ktoś jeszcze, poza producentem sprzętu i oprogramowania pozwalającego na korzystanie z usług, nie kontroluje w jakiś sposób ich urządzenia. Wszak wraz z upowszechnianiem się jakiejś platformy pojawiają się tam również wirusy i inne zagrożenia (por. np. Android zarażony wirusem).

Poza wszystkim warto stale pamiętać, że w tej zabawie chodzi o pieniądze.

Chociaż będąc właścicielem własnego egzemplarza chciałbym bardzo, by jak najwięcej osób nabyło swoje własne Galaxy Taby (wówczas producent będzie chętniej poprawiał znalezione i znane już dziś wady), to w drugim dniu testowania uważam, że ten gadżet nie nadaje się na prezent pod choinkę. Jeśli komuś będzie potrzebny, to raczej takim osobom, które spędzają sporo czasu w zasięgu WiFi, ale nie mogą w tym czasie (w łatwy sposób) korzystać z komputera z klawiaturą (np. na konferencjach, podczas niektórych spotkań biznesowych, etc.), a takie osoby raczej same sobie go kupią (jeśli uznają to za celowe).

Urządzenie to zjada sporo energii podczas podświetlania ekranu, zatem koncept, że będzie się nadawał do czytania e-booków (a więc w konsekwencji, że "zabije rynek książki") też musi zostać zweryfikowany "w praniu". Czytać się da, ale - podobnie jak poprzednio - raczej aby sprawdzić coś, porównać z notatkami, znaleźć argumentację w czasie spotkania lub w czasie dyskusji. W mojej opinii to raczej do takich zastosowań urządzenie to będzie przydatne, nie zaś do ciężkiej, długiej pracy, polegającej np. na oświetlaniu 250 stron książki przed zaśnięciem (no, chyba, że tablet będzie uwiązany do prądu; oczywiście pierwsze ileśtam stron przeczyta na baterii). Wykorzystywany jako notatnik dostarczający bieżących, kontrolowanych przez użytkownika informacji z wybranych przez niego (nie przez producenta) źródeł informacji - może mieć te swoje siedem cali przekątnej ekranu. Rzeczywiści mieści się w wewnętrznej kieszeni marynarki (przy tym może stanowić osłonę przed bezpośrednimi trafieniami z wiatrówki miotającej żelazne kulki; gorzej, jeśli ktoś będzie celował w głowę).

Za dwa lata, może za trzy, oferta rynkowa pozwoli konsumentom na większy wybór urządzeń (i usług) po bardziej przystępnej cenie. Dostępne na rynku rozwiązania sprawią, być może, że konsumenci będą mieli większą kontrolę nad swoimi urządzeniami. Ale nawet wówczas - tablety nie zastąpią, jak uważam, urządzeń wyposażonych w klawiaturę. Nie zastąpią ich zwłaszcza tym uczestnikom społeczeństwa informacyjnego, którzy mają nieodpartą potrzebę napisania czegoś dłuższego niż SMS.

Tymczasem dyskusja o wolności w Sieci musi - jak uważam - uwzględniać również nowe wyzwania i uwarunkowania rozwijającego się "internetu mobilnego". Nawet jeśli to tylko kolejna odsłona znanego już zjawiska kontroli dystrybucji informacji (por. Ograniczanie i kontrola dostępu oraz kanałów dystrybucji). Ochrona konsumentów, ochrona konkurencji, ochrona danych osobowych. To tylko hasła. Warto się chyba jednak nad nimi zastanowić, gdy płaski ekran pyta uprzejmie wyświetlanym komunikatem, czy może gdzieś w Sieć stale transmitować swoje położenie geograficzne sygnalizowane przez GPS, WiFi oraz GSM i czy może przy tym kontrolować kamerę oraz skrzynkę poczty elektronicznej...