Egzemplarz obowiązkowy: jeden, by wszystkie odnaleźć i w ciemności związać

Po "rejestracji prasy" czas się przyjrzeć ustawie z dnia 7 listopada 1996 r. o obowiązkowych egzemplarzach bibliotecznych. Ta ustawa ma raptem 11 lat. Była zmieniona raz, w 2003 roku. W ustawie, jak we wstępie do Władcy Pierścieni Tolkiena, wylicza się komu przysługuje ile egzemplarzy. I właśnie egzemplarze są tu kluczowe, bo jeśli nie ma "egzemplarza" (rozumianego jako fizyczny nośnik), to nie ma co przekazywać bibliotekom. Ale jest problem "egzemplarzy", bo pojęcie to występuje też w innych ustawach, a interpretuje się je również w taki sposób, że nie chodzi o fizyczny nośnik (bo inaczej nie byłoby dozwolonego użytku z prawa autorskiego). Na gruncie tej ustawy nie wydano żadnego spektakularnego orzeczenia, które można by zacytować. Minister właściwy ds. kultury i dziedzictwa narodowego nie wydał też rozporządzenia, które mógłby wydać na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy. Można warto poprosić Ministra, by wydał rozporządzenie?

W pierwszej kolejności należy odesłać czytelników do treści ustawy dostępnej w Internetowym Systemie Informacji Prawnej Sejmu.

Ustawa podpowiada, jak na jej potrzeby należy interpretować pojęcie "wydawcy". Przez określenie to należy rozumieć: "osobę prawną, jednostkę organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej oraz osobę fizyczną, która prowadzi na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej działalność polegającą na publikowaniu dzieł; domniemywa się, że wydawcą jest osoba, której nazwę lub nazwisko uwidoczniono w tym charakterze na egzemplarzach publikacji". A więc szeroko, gdyż mowa o "publikowaniu dzieł".

Ustawa przynosi nam też wyjaśnienie pojęcia "publikacja" (art. 2 ust. 2):

Przez określenie "publikacja" należy rozumieć dzieła zwielokrotnione dowolną techniką w celu rozpowszechnienia, a w szczególności:
1) piśmiennicze, jak: książki, broszury, gazety, czasopisma i inne wydawnictwa ciągłe, druki ulotne, afisze,
2) graficzne i graficzno-piśmiennicze, jak: mapy, plakaty, plany, wykresy, tabele, rysunki, ilustracje, nuty,
3) audiowizualne utrwalające dźwięk, obraz lub obraz i dźwięk, jak: płyty, taśmy, kasety, przeźrocza, mikrofilmy, mikrofisze,
4) zapisane na nośnikach elektronicznych,
5) oprogramowanie komputerowe.

Obowiązek nieodpłatnego przekazania egzemplarzy dotyczy wydawcy, który udostępnia publicznie egzemplarze publikacji (a więc "dzieła zwielokrotnionego dowolną techniką w celu rozpowszechnienia") na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej lub za granicą. Obowiązek ten dotyczy też "bezpośredniego producenta dzieła wyprodukowanego w kraju dla wydawcy zagranicznego"...

Mamy kłopot, bo "wydawca" jest pojęciem szerokim, a i "udostępnianie publicznie egzemplarzy" nie przystaje do rzeczywistości internetowej. Oczywiście można argumentować, że w internecie nie ma "egzemplarzy" - i tu odsyłam do tego samego problemu, który pojawił się na gruncie analizy art. 23 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych - tam, w przepisach o dozwolonym użytku również mowa o "egzemplarzach" i na forum niniejszego serwisu doszliśmy do wniosku, że wprowadzając poprawkę w tym względzie racjonalny ustawodawca nie miał specjalnie pojęcia co robi (co wynika z lektury uzasadnienia i dyskusji w komisjach sejmowych) - trochę na ten temat w tekście Jeszcze o dozwolonym użytku, ale polecam komentarz: Na niczym nie polegało :-), co stanowi próbę odpowiedzi na pytanie "Na czym zatem polega wzmiankowana nowela art. 23 ust. 2 pr.aut.?".

Ustawodawca postanowił w swej racjonalności wyłączyć z obowiązku przekazywania bibliotekom np. formularzy, biletów, etykiet i opakowań. A w art. 4 ust. 2 zostawił ministrowi furtkę, stwierdzając, że "Minister Kultury i Sztuki może, w drodze rozporządzenia, wyłączyć z obowiązku przekazywania egzemplarzy obowiązkowych także inne rodzaje dzieł niż określone w ust. 1." Tam więc należałoby sięgnąć, bo może minister właściwy ds kultury coś z internetem zrobił? Otóż nie. Delegacja ustawowa mówi, że Minister Kultury i Sztuki może wyłączyć, a minister nie wyłączył żadnych dzieł (bo nie musiał). Minister nie widział potrzeby wydać rozporządzenia wyłączającego.

Jedynym aktem wykonawczym do ustawy jest rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 6 marca 1997 r. w sprawie wykazu bibliotek uprawnionych do otrzymywania egzemplarzy obowiązkowych poszczególnych rodzajów publikacji oraz zasad i trybu ich przekazywania. Rozporządzenie zmienione było w 1999 roku w zakresie § 1, gdzie jest odesłanie do załącznika, a w nim jest wykaz bibliotek. Klops.

Art. 5. ustawy z dnia 7 listopada 1996 r. o obowiązkowych egzemplarzach bibliotecznych:

1. Bibliotece Narodowej w Warszawie i Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie przekazuje się po dwa egzemplarze obowiązkowe.

2. Bibliotece Sejmowej w Warszawie przekazuje się po jednym egzemplarzu obowiązkowym dzienników urzędowych organów administracji rządowej.

3. Pozostałym bibliotekom uprawnionym przekazuje się po jednym egzemplarzu obowiązkowym.

4. Biblioteki, o których mowa w ust. 1, mają obowiązek wieczystego archiwizowania jednego egzemplarza obowiązkowego.

"...Jeden by wszystkimi rządzić, Jeden, by wszystkie odnaleźć,
Jeden, by wszystkie zgromadzić i w ciemności związać
W Krainie Mordor, gdzie zaległy cienie."
- J.R.R. Tolkien, "Władca Pierścieni" (w przekładzie Marii Skibniewskiej).

A jeśli ktoś się uchyla od przekazywania egzemplarza obowiązkowego - popełnia wykroczenie i podlega grzywnie (a więc do 5 tys złotych).

Odwiedź dział prasa niniejszego serwisu.